Bitkinin Tarladaki Yolculuğunun Sonu: Hasat Zamanı
HASAT.
Hasat, bir mahsulün büyüdüğü yerden çıkarılması ve işlenmesi, tüketilmesi veya depolanması için daha güvenli bir yere taşınması eylemidir. Bazı kök mahsuller ve ağaç meyveleri tarlada veya meyve bahçesinde bırakılabilir ve gerektiğinde hasat edilebilir, ancak mahsullerin çoğu maksimum kalite dönemine ulaşır yani olgunlaşır veya elementlere maruz bırakılırsa bozulur. Hasat zamanını belirleyen ana faktör mahsulün olgunluğu iken, hava durumu, hasat ekipmanının mevcudiyeti, toplayıcılar, paketleme ve depolama tesisleri ve nakliye gibi diğer faktörler de önemli hususlardır.
Bir malın ne zaman hasat edileceğine karar vermede ekonomik ve pazarlama konuları genellikle olgunluk değerlendirmelerinden daha önemlidir. Mahsul hasat edilmeden önce, yetiştirici mahsul için bir talep olduğundan ve fiyatın mahsulün hasadını karlı hale getirmek için yeterli olduğundan emin olmalıdır. Fiyat, üretim, hasat ve pazarlama maliyetlerini karşılamaya yeterli değilse, yetiştiriciler ürünü hasat edip depolamak, daha iyi bir pazar için beklemek veya kayıplarını kesip ürünü bırakmak arasında zor bir kararla karşı karşıya kalırlar.
Hasat Süreci
Hasat üç aşamaya ayrılabilir. İlgilenilen bitki parçası belirlenmeli, bitkinin geri kalanından ayrılmalı ve daha sonra tarladan taşınmaya uygun bir kapta toplanmalıdır. Tüm büyük tarımsal ürünlerin (tahıl ve baklagil taneleri) hasadı mekanize edilmiştir. Kurutulmuş tahıl ve baklagil tohumlarının (örneğin mısır, pirinç, buğday ve soya fasulyesi) fiziksel hasara karşı direnci, birinci ve ikinci adımların bir harman makinesinde veya tohumları hasat edilen bitkinin geri kalanından ayıran biçerdöverde birleştirilmesine olanak tanır. Tahıl (tohumlar) daha sonra dökme kaplara yüklenir ve ek temizlik, sınıflandırma, fümigasyon ve geçici depolama için silolara taşınır.
Kuru tahıl ve baklagillerin aksine, bahçecilik ürünlerinin çoğu (elma ve domates gibi etli meyveler, süs bitkileri ve sebzeler) taze pazar için elle hasat edilir. Bazı mekanik hasat yapılır, ancak meydana gelen hasar genellikle o kadar şiddetlidir ki, meyve ve sebzeler sadece işlenmeye uygundur. Bazı meyveler örneğin; elma, armut ve domatestir.
Sadece insanlar, hassas ve bozulabilir malzemelerin minimum kayıp ve morarma ile hızlı bir şekilde tanımlanmasına ve hasat edilmesine izin veren benzersiz göz, beyin ve el kombinasyonuna sahiptir. Kiraz toplayıcılar, merdivenler, toplama torbaları veya sepetleri, sap makasları ve el arabaları gibi bazı mekanik yardımcılar, biçerdöverler tarafından işlerini daha kolay, daha hızlı ve daha güvenli hale getirmek için kullanılır. Biçerdöverler, yalnızca doğru olgunluk, boyut veya şekle sahip meyve veya sebzeleri seçmek üzere eğitilebilir, böylece paketleme bölmesindeki ayırma ve sınıflandırma hattında çıkarılması gereken malzeme miktarını büyük ölçüde azaltır. Aslında, birçok sebze ve çilek, daha fazla boyutlandırma veya sınıflandırma yapılmadan doğrudan perakende kaplara hasat edilir. Diğer bahçecilik ürünlerinin çoğu, tarla kutularına hasat edilir.
Sebze Hasat için 4 İpucu:
Daha büyük her zaman daha iyi değildir – Birçok sebze henüz olgunlaşmamışken kalite ve hassasiyetlerinin zirvesindedir; örneğin salata yeşillikleri, kabak, salatalık, fasulye, bezelye, patates ve şalgam. Domates ve karpuz gibi diğerleri, tamamen olgunlaştıklarında ve tatlarının gelişmesi için yeterli zaman verildiğinde toplandığında en iyisidir.
Islak havalardan kaçının – Sebze bahçıvanları, bitkilerin düzenli nem almalarının ne kadar önemli olduğunu bilirler, ancak genellikle yağmur yağdığında bahçeden uzak durmak iyi bir fikirdir. Bu özellikle domates, salatalık, kabak ve fasulye gibi hastalığa yatkın ürünler için önemlidir ve yağışlı havalarda bu sebzelerden hasat yapmaktan veya bu sebzelerin etrafında çalışmaktan kaçınmalısınız.
Sık sık hasat edin – Kabak yetiştiren herkes size küçücük bir meyvenin sadece birkaç günde 5 cm den 2 fite çıkabileceğini söyleyecektir. Bu nedenle, hasadın zirvesinde kalmak iyi bir fikirdir. Sık hasat, daha kaliteli ve daha lezzetli sebzelerle sonuçlanabilir, ancak aynı zamanda daha büyük bir verimi teşvik edebilir.
Uygun aletleri kullanın – Birçok sebze için hasat aletleri gereksizdir; fasulye, bezelye, marul, lahana vb. Ancak kabak, büyük meyveli domatesler, patatesler, salatalıklar ve havuçlar gibi belirli mahsuller için, bitkinin veya hasat edilen parçanın zarar görmesini önlemek için keskin bir bıçak, budama makası , bahçe çatalı veya başka bir alet kullanılabilir . Hasarlı bitkiler hastalık için bir giriş noktası sağlar ve kabak veya domates gibi meyveler kolayca çürüyebilir ve bu da depolama ve yeme kalitesini düşürür. Hasat edilen sebzeleri, zarar görmemesi ve kolay yıkanabilmesi için bir sepete, oluk veya kullanışlı bir bahçe kevgir içine yerleştirin.
Sebzelerinizi Ne Zaman Hasat Etmelisiniz?
Fasulye: Taze fasulyede hasadın en ideal zamanı baklaların hakiki çeşit karakterini gösterdiği, iriliğin 1/3'nü aldığı devredir. Hasatta gecikme hasat edilen fasulyelerin selülozlaşması neticesinde sertleşmeleri, içindeki danelerin yeme zevkini bozacak tarzda irileşmesi ve bilhassa kılçıklılığın artmasına neden olmaktadır.
Pancar: Pancarlar, hasat için doğru boyut söz konusu olduğunda gerçekten kişisel bir tercih meselesidir. Toprak hattında çıkıntı yapan pancar omuzlarını gördükten sonra her an hazırlar.
Brokoli: Brokoli tohumu, çeşidine bağlı olarak ekimden 50 veya 100 gün sonra hasat zamanı gelmiş demektir. Olgunlaşmamış çiçek taslakları üzerinde bulunan küçük çiçekler tam olarak açılma göstermeden yapılması gerekmektedir. Hasatta gecikme olursa çiçek taslakları açılır, çiçeklenme başlar ve sebze olarak yenilebilen kısımlar odunlaşır ve lezzeti azalmaktadır.
Lahana: Lahana çeşidine göre tohumdan 80-180 gün veya dikimden itibaren 60-105 gün sonra hasada hazır hale gelir. Başlar sert olduğunda ve başın tabanı 10-25 cm ulaştığında lahanayı kesmelisiniz. İlkbaharda hava çok ısınmadan hasat edilmelidir. Soğuk havalarda hasat edilirse lahana tatlı olur.
Havuç: Dikilen havuç çeşidine bağlı olarak, hasat ekiminden 50 günden 100 güne kadar havuç çıkabilir. Havuç hasadı yaz aylarında yapılır. Havuç cinsine göre hasat zamanı değiştiği için, hasat zamanı tohum paketinden kontrol edilebilir. Havucun hasat zamanı yaklaşık olarak Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim aylarına denk gelir.
Karnabahar: Karnabahar çeşitlerinin çoğu dikim işleminden 60-150 gün sonra hasat için hazırdır. Buna rağmen, hasat zamanı karnabahar çeşidine ve çevre koşullarına bağlıdır. Çiçek başlar, karnabahar çeşidine bağlı olarak belirli ve uygun boyuta ulaştığı andan itibaren hasat yapılır. Başlar sıkı ve düzgün bir renge sahip olmalıdır.
Salatalık: Çeşidin erkencilik özelliği ile yetiştirme ve bakım şartlarına göre tohum ekiminden 55-70 gün sonra hasata başlanabilir. Hıyarlarda ilk hasat için en uygun zaman meyvelerin normal çeşit iriliğinin 1/3'ü veya en fazla 1/2'sini aldığı zamandır.
Patlıcan: Patlıcan çeşitlerinin çoğu, dikim işleminden 60-100 gün sonra hasat edilebilir. Dikim işleminden hasada kadar süren zaman çeşide, iklim koşullarına ve dikilen fidelerin yaşına bağlıdır.
Pırasalar: Pırasalarda hasat, çeşitlere göre değişmekle beraber normal verimin alınabilmesi için pırasaların gövde kalınlığı 2,5-3,5 cm olduğu zaman ve 120-150 g veya daha fazla ağırlık kazandığı döneme kadar hasadı bitirilmelidir. Pırasalarda en az bulunması gereken çap ise 1 cm’dir.
Marul: Çoğunlukla, dikim işleminden 30 ila 70 gün sonra hasat edilebilir. Uygun hasat zamanı sadece çeşide bağlı değildir, aynı zamanda yerel koşullara da (hava, ekim mesafeleri, istenilen marul ağırlığı, gübreleme vb.) bağlıdır. Hasat yapraklar kartlaşmadan ve tohuma kalkmadan önce yapılması gerekmektedir. Hasat dönemine geldiğinde, yaprakların gevrek yapıda olması gerekmektedir. Elle kontrolü yapılabilir.
Kavun: Birçok kavun çeşidi vardır, ancak genel bir kural tohum ekiminden sonra düzenli olarak sulandıktan sonra 90 ila 120 gün içerisinde tam olgunluğa eriştiğinde hasat edilir. Ayrıca olgunlaştığında tatlı bir koku fark edebilmelisiniz.
Bezelye: Hasat olgunluğuna gelmiş baklalar en geç iki-üç gün içerisinde hasat edilmelidir İlkbaharda ekilen bezelyeler 12-16 hafta, sonbaharda ekilen bezelyeler 32 hafta sonra hasat edilmeye başlanır.
Kabak (Yaz): Yazlık kabaklarda hasat büyüklüğü çeşidin normal iriliğinin 1/3’ünü aldığı 10-25 cm ulaştığı zamandır. Hasat süresini uzatmak istiyorsak yaşlı yapraklar çıkartılarak normal bakım işlemlerine devam edilmelidir. Bitki başına 2-4 kg ,dekardan da 5-8 ton ürün alınabilir.
Kabak (Kış): Renk, kış kabağının olgunluğunun iyi bir göstergesidir. Meyveler normal iriliklerini almış olmalıdır. Bitkinin yaprak ve meyve sapının kuruması beklenir. Kabak olması gereken renge döndüğünde, asmadan kesilir. Kış kabağının dona maruz kalmasına izin vermeyin.
Turp: Fındık turp çeşidinde ekimden yaklaşık 3-4 hafta sonra hasat yapılabilir. Bu süreç kestane ve bayır turplarında ise 3 aydır. Turplar yeterli büyüklüğe ulaştıktan sonra daha fazla beklenmeden hasat yapılmalıdır. Aksi halde yumruların içi koflaşarak selülozlaşır. Bu durum pazar kalitesi açısından istenmeyen bir durumdur.
Pazı: 10 ila 15 gün içinde filizlenir ve 50 ila 60 gün sonunda hasat edilir. Fideler küçükken yabancı otları ayıklamak ürünün gelişmesi açısından son derece önemlidir.
Ispanak: Çoğu durumda, taze pazarlama için yetiştirilen ıspanak bitkilerinin hasadı, ekim işleminden yaklaşık 38-55 gün sonra tek bir kesim (bütün bitki yok edilir) olarak yapılır. Aksine, gıda endüstrisini hedef alan ıspanak üretiminde, ekim işleminden yaklaşık 60-80 gün sonra ıspanaklar toplanır.
Domates: Domatesler, açık alanda fide dikiminden hasada kadar 60-80 günlük bir zamanda hasat olgunluğuna gelir. Pazara uzaklık durumuna göre değişik olgunluk devrelerinde hasat edilir. Hasat, havanın kuru ve serin olduğu zamanlarda yapılmalıdır. Meyve avuç içine alınarak, sapı etrafında hafifçe döndürülmek suretiyle zedelenmeden koparılmalıdır. Domatesler tamamen renklendiğinde ve hafifçe yumuşak olduklarında hasat edin. Ayrıca, kendine özgü domates kokusunu vermeli ve hafif bir bükülme verildiğinde asmadan kolayca çekilmelidirler.
Şalgam: Şalgam bitkisi, tohumlarının ekiminden yaklaşık 3-4 ay sonra hasat edilecek duruma gelir. Bitkinin kökleri, elle çekilerek ya da çapayla kazılarak hasat edilir.
Karpuz: Tohum ekiminden yaklaşık 90 gün sonrasında meyveler olgunlaşmaya başlayabilir. Fidenin çiçeklenmesinden de yaklaşık 50 gün sonrasında hasat yapılabilir. Meyve kabuğu üzerindeki mum tabakası matlığını kaybeder ve meyve parlak bir renk alır. Meyve kabuğu tırnakla kolayca sıyrılabilir, çizilebilir. Karpuzun üzerine sertçe vurulduğunda, kendine has dolgun ve tok bir ses çıkarır.